Blik op de transitie: Hoe zien Nederlanders het klimaatbeleid voor zich?

Stel, jij staat in de schoenen van een politicus: welke keuzes maak jij op gebied van klimaatbeleid?

De overheid heeft meer dan 10.000 ‘gewone Nederlanders’ geraadpleegd om mee te denken over zaken als vleestaks en windmolens. Uit deze raadpleging kwam naar voren dat er brede steun is voor het klimaatbeleid zolang er kan worden voldaan aan deze 4 voorwaarden.

1. Klimaatmaatregelen die de persoonlijke levenssfeer van burgers direct raken zijn pas acceptabel als andere maatregelen zichtbaar maximaal zijn toegepast en de overheid een streng beleid voert tegen grote vervuilende sectoren
2. Bescherm lage inkomens en voorkom dat de kloof tussen arm en rijk groter wordt.
3. De vervuiler moet betalen.
4. De baten van een maatregel moeten hoger zijn dan de kosten en er mag geen beter alternatief zijn

Afwegingen ‘gewone Nederlander’ beslissingen klimaatbeleid

1. Prioriteit aan klimaatmaatregelen buiten persoonlijke levenssfeer om

Deelnemende Nederlanders vinden het belangrijk dat het klimaatbeleid hun persoonlijke levenssfeer zo weinig mogelijk raakt.

Dat zie je terug in de negatieve houding tegenover het invoeren van een vleesbelasting, verhogen van energiebelasting op aardgas en het massaal bouwen van windmolens op land.

Er heerst zorg binnen een grote groep deelnemers over de invloed van verschillende klimaatmaatregelen op Nederlanders met een laag- of middeninkomen. Deze groep verwacht dat maatregelen zoals de vleesbelasting en de kilometerheffing ervoor zullen zorgen dat lage inkomens in de knel komen te zitten.

2. Lage inkomens moeten worden beschermd en de vervuiler betaald

De overheid zou volgens de deelnemers eerst de grote vervuilende sectoren moeten aanpakken zoals de industrie en luchtvaart. De maatregelen “Aanscherping CO2 heffing industrie” en “Verhogen van de vliegbelasting” zijn voorbeelden van maatregelen die volgens de deelnemers vooraan in de rij moeten worden gezet.

Daarbij geven verschillende deelnemers uit de middengroep aan dat zij bepaalde klimaatmaatregelen eerlijk en goed vinden, omdat het betekent dat individuen en/of bedrijven die zorgen voor de uitstoot van broeikasgassen, daarvoor ook moeten betalen.

Dit wordt bijvoorbeeld genoemd bij de vliegbelasting, de vleesbelasting en de invoering van de kilometerheffing.

3. Maatregelen alleen geaccepteerd zonder gevoel van drang of dwang om leven sterk aan te passen

De middengroep vindt klimaatmaatregelen pas acceptabel als alle maatregelen waarvoor geldt dat burgers geen drang of dwang voelen om hun leven sterk aan te passen, zichtbaar maximaal zijn toegepast.

Deze maatregelen richten zich op het stimuleren van duurzamer gedrag (zetje in de goede richting) en ze zijn niet gericht op het straffen van het huidige gedrag van burgers.

Voorbeelden van maatregelen die in deze categorie kunnen worden ingedeeld zijn

• “Stimuleren van isolatie van woningen”
• “Verlenging subsidie elektrisch rijden”
• “Meer subsidie afname CO2 uitstoot industrie”
• “Meer windmolens op zee”

4. Baten moeten lager zijn dan kosten en er mogen geen betere alternatieven zijn

De middengroep ervaart klimaatbeleid als efficiënt wanneer voldaan is aan twee voorwaarden:

• de maatschappelijke baten zijn hoger dan de kosten
• er zijn geen alternatieven met een betere verhouding tussen maatschappelijke baten en kosten.

Een voorbeeld is de reactie op subsidie voor elektrisch rijden. Deze subsidie wordt als positief ervaren maar er worden vraagtekens gezet bij de milieuvervuiling die bij het slopen van elektrische auto’s komt kijken.

5. Het isoleren van woningen moet worden gestimuleerd

Veel argumenten voor het stimuleren van woningisolatie richten zich op de beperkte impact van deze maatregel op de persoonlijke levenssfeer.

Argumenten voor:

• Goed om minder energie te verbruiken
• Positieve effecten merkbaar (o.a. wooncomfort).
• Maatregel zonder nadelen (goed voor iedereen).

Ook noemen deelnemers argumenten die zich richten op de positieve verhouding tussen maatschappelijke baten en kosten.

• “Isolatie van woningen geeft niet alleen CO2 uitstoot vermindering maar ook meer werkgelegenheid..”
• “Ik zou isolatie van huizen promoten, dan heeft de 'Nederlander’ het idee dat hij of zij bijdraagt en ook de positieve effecten er zelf van merkt.”

6. Help lage inkomens om te verduurzamen

Een andere reden waarom deelnemers aan de klimaatraadpleging isolatie steunen is dat zij van mening zijn dat het lage inkomens helpt om te verduurzamen.

Meer windmolens op zee, aanscherping CO2 heffing industrie en stimuleren van isolatie van woningen scoren het best onder deelnemers van het internetpanel.

*TU Delft en Universiteit Utrecht voerden een onderzoek uit in opdracht van de overheid en het bijbehorende rapport ‘Brede steun voor ambitieus klimaatbeleid als aan vier voorwaarden is voldaan’ is hier te lezen.

Wat vindt Building Blocks?

Verduurzamen is veranderen, en aan verandering zitten risico’s. Daarom snappen wij heel goed dat het gesprek met Nederlanders is aangegaan. Het accepteren van risico’s wanneer je niet zelf voor verandering hebt gekozen kan aanvoelen als dwang en schept weerstand.

In dit onderzoek kregen bewoners zelf de kans om voorwaarden aan het klimaatbeleid te stellen. Uit de voorwaarden komt erg sterk naar voren dat mensen positief staan tegenover verduurzaming mits er rekening wordt gehouden met wie de vervuiler is en wie er de financiële middelen heeft om stappen te kunnen nemen.

Wij hopen dat de overheid deze uitkomsten letterlijk vertaald naar een beleid waarbij er financiële steun wordt gegeven aan maatregelen in de persoonlijke levenssfeer zodat er voor de bewoners de baten heel duidelijk hoger zijn dan de kosten.

In onze ogen zal dan een heel groot deel van Nederland eigenlijk best graag willen meegaan in de duurzame plannen, waaronder woningverduurzaming.